Lòng tham đa cấp

------

Kinh doanh đa cấp (Multi-level Marketing, viết tắt là MLM) vốn là một hình thức kinh doanh được pháp luật nhiều nước cho phép. Tuy vậy, đã có quá nhiều vụ lừa đảo liên quan đến kinh doanh đa cấp. Thống kê tính đến 2013, có trên 60 công ty bị đưa ra xét xử tại các nước Mỹ, Anh, Canada, Australia, New Zealand, Ireland, Nhật và EU.

Ở Việt Nam, chuyện người dân bị các công ty đa cấp lừa đảo thì hầu như ai cũng đã biết, và biết từ lâu nhưng nhiều người vẫn dính đòn. Có thể kể đến các vụ việc và tên tuổi lớn như Thiên Ngọc Minh Uy, Muaban24 và mới đây và lừng danh nhất là Liên kết Việt. Ngoài ra, công luận đã từng điểm danh các công ty như Tâm Mặt Trời, Vaphuco, Cộng đồng Việt, du lịch Xuyên Việt, công ty T.S, công ty W.N...Thậm chí, một cái Trung tâm hỗ trợ người nghèo cũng bỗng biến thành Trung tâm lừa đảo theo hình thức đa cấp.

Tuy nhiên, cho đến nay, việc xử lý của các cơ quan quản lý hầu hết chỉ dừng ở mức độ cảnh cáo, phạt tiền. Vụ duy nhất được Tòa án nhân dân Tp. Hà Nội đưa ra xét xử hồi cuối tháng 6-2014, là vụ Công ty Muaban24 và kẻ cầm đầu đường dây lừa đảo này khi đó đã kịp đào thoát, không rõ đến nay đã bắt lại được chưa.

Hầu hết các công ty nói trên đều kinh doanh theo một mô hình mà người ta gọi là hình tháp ảo, đây là một kiểu kinh doanh đa cấp trái pháp luật.

Tai quái thay, làn sóng kinh doanh đa cấp theo mô hình này làm tan cửa nát nhà không chừa một ai, đặc biệt là đối với  các đối tượng nghèo như nông dân, giáo viên, cán bộ hưu trí, sinh viên, đặc biệt là cả những đồng bào dân tộc Tây Nguyên. Bộ Công thương, và cụ thể là Cục quản lý cạnh tranh của Bộ này không thể chối bỏ trách nhiệm theo kiểu giả mù, giả điếc, để chỉ làm mỗi việc là cảnh cáo và phạt tiền (nếu phát hiện vi phạm). Có lẽ tới đây, các nạn nhân của công ty Liên kết Việt cũng nên kiện ra tòa cả cái Bộ hay cái Cục này.

Bán hàng đa cấp theo phương thức hình tháp ảo là gì?

Với các doanh nghiệp thông thường, đối tượng của việc kinh doanh là các sản phẩm nào đó, còn đối với các công ty này, việc kinh doanh sản phẩm không quan trọng lắm mặc dù vẫn phải có chút đỉnh, đủ để che mắt các nhà quản lý thuộc Bộ Công Thương vốn có mắt như mù hay giả mù mà ngậm miệng. Đối tượng kinh doanh quan trọng nhất của bán hàng đa cấp hình tháp ảo chính là số lượng người tham gia mạng lưới theo sơ đồ hình tháp. Những thành viên dưới đáy tháp càng nhiều thì những người sáng lập hệ thống có vị trí ở đỉnh tháp càng được nâng cao – nghĩa là họ càng nhiều “cơ hội thăng tiến”, kể cả về cương vị lẫn về thu nhập.

Kinh doanh đa cấp hình tháp ảo: tầng trên tồn tại nhờ ăn thịt tầng dưới

Thực ra, thủ đoạn lừa đảo đa cấp này chả có gì đáng gọi là “thủ đoạn tinh vi”, vì nó đơn giản chỉ là việc đánh trúng vào lòng tham của những kẻ đến sau.

Tham đẻ ra ngu và ngu sinh ra tham, luẩn quẩn cứ như chuyện tranh luận quả trứng hay con gà có trước. Vụ Liên kết Việt, tôi biết trong số các nạn nhân, có không ít những người làm việc trong ngành Công an.

Để làm được điều đó, các nhân viên hạt nhân trong hệ thống Kinh doanh đa cấp được huấn luyện thành thạo “kỹ năng mềm” – nôm na là được dạy cách nói phét làm sao cho lưu loát và không biết ngượng, nhờ đó họ rất khéo trong việc chiêu dụ nhân sự tham gia hệ thống bằng cách vẽ ra một tương lai huy hoàng.

Làm thế nào để làm giàu và làm giàu thật nhanh, thật dễ dàng mà không phải bỏ nhiều công sức gì luôn là những câu đầu tiên được hô lên thật to trước những chàng lính mới.

Và thế nào cũng có tiết mục quảng bá các "điển hình tiên tiến" của doanh nghiệp, những siêu nhân làm giàu siêu tốc trong hệ thống, nào là anh A mới đi làm ba tháng lương đã mấy nghìn đô, cô C nay đã là thành viên VIP1 tại đại bản doanh của công ty và đang điều hành một hội thảo tại Thái Lan, bác B đợt này nhận thưởng 1 căn hộ và tiền hoa hồng vài tỷ. Đấy là chưa kể các cuộc hội nghị hoa hồng hay đón nhận bằng khen được quay thành video clip, khoe ra các hình ảnh ngài Tổng Giám đốc doanh nghiệp thân thiết ôm hôn, bắt ta, hay đứng cạnh ông nọ bà kia, rồi còn bằng khen, giấy khen thật giả của đủ các cấp để quảng cáo cho sự trong sạch và thành đạt của doanh nghiệp... Tất cả đều chỉ nhằm mục đích thôi miên con mồi.

Gần đến lúc kết thúc hội nghị hội thảo thì hầu hết khách nghe đã mê muội. Chủ và khách đồng thanh gào lên vài khẩu hiệu trong một trạng thái kích động kiểu như lên đồng tập thể.

Lính mới, một khi đã quyết đinh tham gia hệ thống rồi thì dĩ nhiên việc đầu tiên là vay mượn hoặc rút tiết kiệm để nộp tiền mua sản phẩm, tiền ký quỹ và các loại lệ phí khác, nộp càng nhiều thì khả năng “thăng tiến” càng cao. Tiền này, như cái tranh biếm họa trên đã tả, phần lớn sẽ được trích ra để nuôi những cấp bậc bên trên và bên trên, bên trên nữa... Giờ thì, bạn muốn “thăng tiến”, muốn trở thành “cấp trên”, muốn có lương khủng, có vị trí cao như các "điển hình tiên tiến" thì bạn chỉ cần, và buộc phải tiếp tục tuyển mộ, xây dựng mạng lưới bên dưới làm nền đôn bạn lên cao. Bạn đã bị trói chặt vào hệ thống, sự sống còn của hệ thống bây giờ chính là sự sống còn của bạn.

Việc doanh nghiệp không tập trung vào việc sản xuất hay kinh doanh sản phẩm đồng nghĩa với việc nó không có nguồn lợi nhuận từ bên ngoài vào để nuôi dưỡng hệ thống nội tại. Vì vậy để hệ thống hoạt động thì nó phải tiêu thụ chính năng lượng bản thân nó. Mô hình kinh doanh đa cấp kiểu tháp ảo vì thế còn được ví von theo một hình ảnh kinh dị khác, đó là hình ảnh con rắn tự nuốt cái đuôi của chính mình.

Con rắn nuốt cái đuôi của chính mình

Để tồn tại ngắn hạn, cái đầu con rắn Kinh doanh đa cấp luôn luôn phải nuốt dần cái đuôi mỗi ngày. Mặt khác, để có thể tồn tại lâu dài hơn, nó phải làm sao để phát triển khúc đuôi của mình mỗi ngày mỗi dài thêm.

Và một khi lính mới hiểu ra vị trí của mình càng ở gần cái đuôi nghĩa là nguy cơ sắp bị nuốt càng cao, thì chẳng cần phải đốc thúc, anh ta luôn tự giác tìm cách kéo dài cái đuôi. Được tồn tại và nuôi sống theo kiểu đó và thực ra cũng không còn lối thoát nào khác, anh ta phải khẩn trương tìm kiếm kẻ thế mạng thông qua việc chiêu dụ những thành viên mới, nếu không thì chính anh ta sẽ bị nuốt.

Và cứ thế, nạn nhân của sự lừa đảo lại cố gắng để lừa cho được những nạn nhân khác, để đặt họ vào vị trí cái đuôi, vị trí của vật tế thần.

Dĩ nhiên, lừa người ngoài thì khó, chứ còn lừa người trong gia đình, dòng họ người cùng làng, bạn bè, đồng nghiệp, đồng đội thì dễ hơn nhiều.

Lòng tham đa cấp sinh ra cái ác. Cái ác đa cấp và ác với ngay cả chính những người thân thiết nhất của mình. 

----------------------