Xuân Diệu về trường

Hồi học đại học, mỗi lần nhận được tin "tối nay có phim" là sinh viên vui muốn phát rồ. Chiều ấy, học cũng nghỉ sớm, đá bóng cũng nghỉ sớm, ăn cơm chiều sớm hơn mọi bữa rồi về chuẩn bị chổi cùn rế rách mang lên (cái gọi là) sân khấu nổi để xí chỗ trước. Thực ra sân khấu nổi chỉ là một cái sân khấu ngoài trời bình thường, còn phần nổi lại là cái khán đài, nguyên thủy là sườn đồi, được lót những hàng đan bê tông làm ghế.

Lần này còn vui hơn nữa, còn đáng phát rồ hơn nữa, là có tin đồn tối nay sẽ được nghe nhà thơ Xuân Diệu về nói chuyện. Với chúng tôi, gọi đó là ngày hội non sông cũng chẳng ngoa.

Tầm 4 giờ chiều, thì đã thực mục sở thị ông hoàng thơ tình đi dạo cùng thầy Việt dạy khoa Kiến trúc, nghe lỏm thấy thầy Việt gọi Xuân Diệu bằng "Thầy", chẳng rõ thế nào, chỉ thấy cử chỉ và lời nói của thầy Việt tỏ ra cực kỳ cung kính. Nhà thơ Xuân Diệu dáng bệ vệ, trắng trẻo, mái tóc bồng bềnh như được trời uốn sẵn, vung tay chém gió "ngước bên đông rồi lại ngước bên Tây" khi nói chuyện với thầy Việt.

Chập tối, cả ngàn sinh viên đã ngồi chờ kín khán đài, tầm 7h30 tối thì buổi nói chuyện thơ của nhà thơ Xuân Diệu bắt đầu.

Điều bất ngờ đối với chúng tôi là đi theo Xuân Diệu còn có cả nhà thơ Phạm Tiến Duật, nghệ sĩ guitare Văn Vượng và nữ nghệ sĩ ngâm thơ Trần Thị Tuyết.

Ban tổ chức bố trí một chiếc bục nói chuyện, lại trang trọng đặt lên một lọ hoa tươi. Tấm phông trắng phía sau làm nền dự dịnh sẽ hắt bóng nhà thơ với mái tóc bồng bềnh làm gia tăng sự hứng khởi của diễn giả và cảm xúc của người nghe.

Và hỡi ôi, trên cái bục nói chuyện của diễn giả lại còn có cả một chiếc loa pin cầm tay, kê trên mấy cục gạch. Có lẽ khoa Kiến trúc muốn quảng bá cho phong cách tối giản chăng?

Buổi nói chuyện bắt đầu, và nhà thơ Xuân Diệu trang trọng bước tới cái bục trong tiếng vỗ tay vang dội của khán giả. Việc đầu tiên ông làm là thử loa. Ông gõ gõ mấy ngón tay vào thành loa, lại gõ gõ mấy ngón tay vào cuối loa. Rồi ông làm một việc thật quái dị là nắm lấy cái tay cầm, nhấc hẳn cái loa pin lên, quay ngược lại, chĩa đít loa (chỗ có micro) vào khán giả và alố, alồ vào miệng loa. Cả ngàn sinh viên cười rộ và lại thêm một tràng vỗ tay vang dội.

Nhưng Xuân Diệu không cười, ai cũng biết là ông đang giận và có lẽ cả tủi nữa.

Buổi nói chuyện qua đi, giờ mình chả nhớ Xuân Diệu nói cụ thể những gì, có lẽ là ông đã bình Truyện Kiều của Nguyễn Du nhiều hơn là nói về thơ tình của chính mình.

Dĩ nhiên với một chiếc loa pin cầm tay, vốn chỉ dùng để cầm chịch khi mít tinh hô khẩu hiệu, lại nói giữa sân khấu ngoài trời, trước hàng ngàn khán giả, thì nhiều bạn cũng như mình, đi xem là chính chứ có nghe được gì đâu mà nhớ.

Chỉ láng máng sau khi ông bình đoạn Nguyễn Du miêu tả tiếng đàn của Kiều: “Trong như tiếng hạc bay qua/ Đục như nước suối mới sa nửa vời/ Tiếng khoan như gió thoảng ngoài/ Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa”, thì nghệ sĩ Văn Vượng minh họa lại câu thơ bằng tiếng đàn guitare Hawaii, với cách nhấn vuốt, nghe rờn rợn, giống như tiếng người.

Lại cũng chả nhớ chị Trần Thị Tuyết ngâm và anh Phạm Tiến Duật đọc bài thơ nào. Nhưng có một chi tiết thú vị, là anh Duật bảo, có một người bạn đố anh đưa được chữ "nằm ngửa" vào trong thơ. Câu thơ hay: "Nằm ngửa nhớ trăng, nằm nghiêng nhớ núi, nôn nao ngồi dậy nhớ lưng đèo..." ra đời như thế.

Bài này, viết để nhớ sự kiện Xuân Diệu về trường, nhưng lại thật vô duyên khi chẳng nhớ nhà thơ đã nói gì. Thôi thì xin "đền" mọi người bằng một bài thơ rất hay của cụ Trần Lê Văn, viết sau khi cùng đi với Xuân Diệu lên thăm chùa Thầy. Cụ Trần Lê Văn khi ấy có lẽ đã rời Nhà xuất bản Văn học, chuyển về Sở Văn hóa Hà Tây trông coi di tích, thắng cảnh vì cụ thông thạo chữ Hán.

Hình ảnh Xuân Diệu hiện lên qua bài thơ thật đáng yêu, quả giống như những gì mình đã thấy khi nhìn trộm Người Thơ có mái tóc bồng bềnh đi dạo cùng thầy Việt hói trên con đường đồi bạch đàn hoa nắng.

 

LÊN NÚI THẦY VỚI XUÂN DIỆU

Xuân Diệu cùng tôi lên chùa Thầy

Chuyện ấy tôi còn nhớ tới nay

Nhà thơ gặp núi, gặp hồ nước

Cứ gì nâng chén mới là say

Nhà sư cao hứng gặp nhà thơ

Tửu sắc từ lâu dẫu đã chừa

Bỗng quên chữ "giới" của nhà Phật

Dốc bầu, cạn chén cùng say sưa

Xuân Diệu phải đâu là Tản Đà

Rượu không vào, cũng có thơ ra

Thế mà cạn chén lại cạn chén

Say cả Tam thế cùng Thích Ca

Chưa tàn cuộc rượu, đòi lên núi

Anh bước ra ngoài như múa may

Chân nghiêng bên trái, nghiêng bên phải

Tay giương lấy đà như sắp bay

Còn tôi, dẫu trót dăm ba chén

Đầu gối xem ra vẫn chửa chùn

Sung sướng được ngày nâng đỡ bạn

Gập ghềnh rêu đá vẫn không run

Xuân Diệu ngồi trên đỉnh núi Thầy

Bên anh, tôi mở đôi bàn tay

Như toan giữ lấy người thơ lại

Kẻo sợ vù tan vào khói mây

 

 

------------------