Triển lãm “kiệt tác” râu Thành Chương cắm cằm Tạ Tỵ

 ------

Ngày 10-7-2016, những người yêu mỹ thuật Việt háo hức đón chào bộ sưu tập “Những bức tranh trở về từ châu Âu” lần đầu tiên được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Tp. HCM. Triển lãm sẽ gồm 17 bức tranh được quảng bá là những tác phẩm của các các họa sĩ tên tuổi xuất thân từ Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, trong đó có sự góp mặt của bộ tứ lừng danh Sáng, Nghiêm, Liên, Phái. Những bức tranh “lưu lạc từ châu Âu” này thuộc sở hữu của nhà sưu tập Vũ Xuân Chung (chủ một cửa hàng đồ cổ ở đường Lê Công Kiều, Tp. HCM) mua qua nhà đấu giá Christie’s (Hong Kong) và đã được chuyên gia cao cấp Jean Francois Hubert (Pháp) “đóng dấu” thẩm định.

Nhưng chỉ ngay trong ngày trưng bày đầu tiên, giới mỹ thuật tại Tp. HCM đã nhanh chóng thất vọng khi “nghi ngờ” toàn bộ 17 bức tranh trở về từ châu Âu đều là đồ giả.

Một sự tình cờ, họa sĩ Thành Chương vào Tp. HCM tham gia ban giám khảo cuộc thi Hoa hậu bản sắc toàn cầu, vòng bán kết phía Nam. Háo hức đến thăm triển lãm sáng ngày 14-7, dừng chân dưới bức tranh “Trừu tượng – Tạ Tỵ, 1952”, ban đầu ông còn ngờ ngợ vì thấy “thủ giống thủ… xôi giống xôi”, sau thì phát hoảng thực sự vì nhớ ra đó chính là tranh của mình vẽ một người bạn gái tên Kim Anh, cũng là một họa sĩ, từ những năm 197x.

Họa sĩ Thành Chương xem tranh “Trừu tượng – Tạ Tỵ, 1952”

Ông Chương vội vã thông tin đến những người tổ chức cuộc triển lãm và nhờ họ thu xếp một cuộc trao đổi để làm rõ trắng đen với chủ nhân bộ sưu tập là ông Vũ Xuân Chung vào sáng hôm sau, 15-7. Tuy nhiên, cuộc gặp gỡ dự kiến diễn ra giữa đại diện Ban giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM, họa sĩ Thành Chương và ông Vũ Xuân Chung cùng với sự chứng kiến của các nhà nghiên cứu - phê bình nghệ thuật, sưu tầm tranh và phóng viên một số báo đài đã bất thành do ông Chung gọi điện đến thông báo bận công việc ở xa.

Trở về Hà Nội, ông Chương tức tốc lục lại kho lưu trữ, tìm ra bản phác thảo bức tranh “Chân dung cô Kim Anh”, mà ông cho rằng nay đã được đổi tên và đổi tác giả thành “Trừu tượng - Tạ Tỵ 52”.

Họa sĩ Thành Chương và phác thảo "Chân dung cô Kim Anh"

Về phía ông Chung, chiều ngày 15-7, ông đã cung cấp cho Ban giám đốc Bảo tàng toàn bộ hồ sơ của bức tranh “Trừu tượng” trong đó có con dấu của hãng đấu giá Christie’s đóng đè lên mép tranh, kèm theo chữ ký của chuyên gia thẩm định Jean Francois Hubert và dấu của Lãnh sự quán Pháp tại TP.HCM xác nhận chữ ký của ông Hubert.

Thêm vào đó, bằng chứng đặc biệt mà ông Chung trưng ra là hai tấm ảnh có liên quan đến bức tranh do ông Jean Francois Hubert gửi đến. Tấm ảnh thứ nhất chụp nửa người các ông Trần Quý Thịnh (thường gọi Thịnh Râu, làm bên điện ảnh  và cũng là người sưu tầm tranh ở Hà Nội), bên cạnh là nhà phê bình mỹ thuật Thái Bá Vân, họa sĩ Bùi Xuân Phái và họa sĩ Nguyễn Bá Đạm. Phía sau bốn vị này là bức tranh “Trừu tượng – Tạ Tỵ, 1952” được dán ngay trên cánh cửa ra vào. Tấm ảnh thứ hai chụp mặt sau của bức ảnh thứ nhất có 4 dòng chữ viết tay bằng bút bi, ghi tên những người trong ảnh: 1. Trần Quý Thịnh; 2. Thái Bá Vân; 3. Bùi Xuân Phái; 4. Nguyễn Bá Đạm - HN - VN - 1972 (Hà Nội, Việt Nam năm 1972).

Bức ảnh do ông J.F.Hubert cung cấp để chứng minh bức “Trừu tượng” là đồ thật

Tuy nhiên, ngay sau khi được công khai trên mạng, hai bức ảnh nói trên đã bị dư luận bóc mẽ: đó chỉ là sản phẩm cẩu thả của photoshop. Thậm chí, trang Facebook của họa sĩ Lê Huy Tiếp còn đưa ra bằng chứng phản biện là “nguyên bản” tấm ảnh nói trên, theo ông Tiếp, do gia đình cố họa sĩ Bùi Xuấn phái cung cấp. Trên ảnh vẫn là các ông Thịnh, Vân, Phái, Đạm ngồi đứng bên nhau, chỉ khác là trên ảnh có cả phần thân dưới của các vị, và điều quan trọng hơn cả là trên cánh cửa.. trống trơn, hoàn toàn không có bức tranh nào.

Bức ảnh (do họa sĩ Lê Huy Tiếp cung cấp) chứng minh ảnh của ông Hubert là đồ giả 

Xem cả hai bức ảnh cùng một lượt ta có thể thấy, bức ảnh thứ nhất (do ông J.F. Hubert cung cấp) được tạo ra từ  bức ảnh thứ hai (tạm gọi là “nguyên bản”), bằng cách cắt đi một phần và ghép thêm bức tranh “Trừu tượng” lên cánh cửa.

Tuy vậy, nếu xem kỹ bức ảnh “nguyên bản” này ta cũng có thể thấy chính nó cũng từng bị cắt ghép. Điều vô lý là ở chỗ: khi xem phần dưới tấm ảnh, thì rõ ràng ông Thái Bá Vân đứng sau ông Trần Quý Thịnh, nhưng ở phần trên của tấm ảnh thì ông Thịnh lại ngồi sau ông Vân.   

Ngày 19-7, ông Vi Kiến Thành, Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm đã chủ trì một cuộc họp để thẩm định những bức tranh đang được trưng bày. Thành phần hội đồng thẩm định gồm các tên tuổi lớn trong ngành Mỹ thuật Việt hiện nay như Lương Xuân Đoàn, Phan Gia Hương, Huỳnh Văn Mười, các họa sĩ lão làng như Quách Phong, Nguyễn Quân, Nguyễn Trung Tín và ban Giám đốc Bảo tàng. Trong cuộc họp, họa sĩ Thành Chương đã trình bày những bằng chứng về bức tranh do chính tay mình vẽ. Ngoài bản phác thảo đã được công bố, ông Chương còn trình ra bằng chứng cực kì quan trọng là tấm ảnh chụp bức tranh này từ năm 1975 do một nhà nhiếp ảnh thực hiện kèm theo thư xác nhận của bà Kim Anh, là nguyên mẫu trong bức tranh.

Họa sĩ Thành Chương cung cấp ảnh chụp bức tranh này từ năm 1975 

Đến đây thì mọi sự đã rõ, ngay chiều hôm đó, Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh ra thông cáo xin lỗi vì đã triển lãm 15 bức tranh không do tác giả đứng tên thực hiện và 2 bức còn lại thì được xác định là giả mạo chữ ký tác giả. Một trong hai bức đó là tác phẩm “Trừu tượng” được ký tên “Tạ Tỵ -1952”.

Về phía gia đình cố họa sĩ Tạ Tỵ, hôm 23-7, con gái của họa sĩ là bà Tạ Thùy Châu lên tiếng xác nhận chỉ có một bức tranh mang tên Trừu tượng duy nhất mà cha bà từng vẽ năm 1951với một phong cách hoàn toàn khác, đã được triển lãm tại Hà Nội vào năm 1952. Bà Châu cũng khẳng định bức “Trừu tượng – Tạ Tỵ 1952” treo ở triển lãm là mạo danh cha bà và đồng thời không muốn người ta hiểu lầm rằng tiền bối Tạ Tỵ lại trở thành kẻ “đạo tranh” của hậu sinh Thành Chương.

Ngày 25-7, họa sỹ Thành Chương chính thức làm đơn tố cáo gửi tới các cơ quan chức năng đề nghị thu giữ và cho giám định các bức tranh để làm cơ sở xử lý hình sự về hành vi làm tranh giả, buôn bán tranh giả, lừa đảo người tiêu dùng.

Nhưng bức “Trừu tượng – Tạ Tỵ 1952”  có phải là tranh giả đâu. Tranh thật đấy chứ, thật trăm phần trăm, chỉ có điều là râu anh Thành Chương lại cắm vào cằm ông Tạ Tỵ.

Ảnh chụp tranh "Chân dung cô Kim Anh" với chữ ký Thành Chương 

----------

TB:

Thực ra những người yêu mến tranh của họa sĩ Tạ Tỵ đều có thể dễ dàng nhận biết chữ ký trên tranh của ông. Chữ ký này thường nằm sát góc bên trái của bức tranh và dấu hiệu đặc trưng là dấu nặng (.) ở chữ Tỵ không bao giờ đặt ngay bên dưới chữ Y (Tỵ) mà luôn luôn được ông đặt ở khoảng giữa hai chữ T và Y (giống như T.Y).

Năm xưa (197x), Thành Chương bán bức tranh này cho ai, chính ông cũng không thể nhớ, vì giá quá bèo, còn ngày nay, chuyên gia thẩm định cấp cao Jean Francois Hubert bán lại cho nhà buôn đồ cổ Vũ Xuân Chung với giá 60.000USD. 

Đây cũng không phải lần đầu tiên Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM gặp sự cố treo tranh mạo danh tác giả. Năm 1996, các họa sĩ Trịnh Cung và Đỗ Quang Em cũng đã phát hiện (chữ ký) của mình trên tranh của một tác giả lạ hoắc nào đó.