PGS.TS Bùi Hiền qua đời

 

PGS.TS Bùi Hiền, sinh năm 1935 là nhà giáo, nhà nghiên cứu ngôn ngữ và quản lý giáo dục, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội. Ông qua đời ngày 11/5/2025 tại quê nhà Phú Thọ, thọ 90 tuổi.

Năm 2017, ông đưa ra một đề xuất cải cách cách viết chữ quốc ngữ làm dậy sóng dư luận.

Trong lịch sử gần 400 năm của chữ Việt, đã có khoảng hai chục lần các bậc “tiền bối”, cả Tây lẫn ta, đề xuất ý tưởng “cải cách”, riêng chỉ có PGS. TS Bùi Hiền là bị “đám quần chúng không hiểu gì cứ ào ào vào ném đá” (lời của TS Đoàn Hương).

Cách đây 112 năm, trong bài viết “Chữ quốc ngữ”, trên tờ Đông Dương tạp chí, số 33, năm 1913, ông Nguyễn Văn Vĩnh từng than: “Mấy năm nay có người bàn cách sửa đổi chữ quốc ngữ cho phải lẽ nhưng chẳng lý nào bằng thói quen của người ta, cho nên tuy đã có nghị định y lối Kuốk-ngữ tân-thứk, mà không ai chịu theo, tân thứk lại mang tiếng oan rằng khéo vẽ vời cho nhiễu sự”.

Đề xuất cải cách chữ viết của ông Bùi Hiền cũng mang tiếng oan như vậy.

Hầu hết những người ném đá, giễu cợt, thậm chí rủa xả ông Bùi Hiền đều không để ý rằng nghiên cứu của ông chỉ nhằm thay đổi cách viết cho hợp lý, chứ không phải thay đổi cách đọc.

Từ trước đến giờ, mọi đề xuất cải cách, cả khi có sự ủng hộ của nhà cầm quyền (như Nghị định của chính quyền thực dân Pháp ngày 16-5-1906 thông qua "Kuốk-ngữ tân-thứk" mà ông Nguyễn Văn Vĩnh nhắc tới ở trên) đều không thành công. Mặc dù vậy, chữ viết tiếng Việt vẫn biến đổi dần thành ra lối viết như ngày nay.

Người ta “ném đá”, thậm chí đòi “ỉa vào” đề xuất cải cách của PGS.TS Bùi Hiền, nhưng chính họ vẫn đang áp dụng những “cải cách” tương tự.

Thật vậy.

Để có thể rủa xả ai đó trên mạng bằng tiếng Việt, chắc chắn là bạn phải “viết” tiếng Việt thông qua bàn phím chứ không thể dùng cây bút thông thường. Vậy thì một điều không thể tránh được, là bạn phải biết gõ tiếng Việt theo một trong các kiểu gõ thông dụng hiện nay, như Telex, VNI, hoặc VIQR.

Chẳng hạn, nếu bạn chọn kiểu gõ Telex, thì hai chữ “Tiếng Việt” sẽ được bạn “viết” (gõ trên bàn phím) như thế này: “Tieengs Vieetj”.

Và xin thưa, khi "viết" như thế, thì bạn đã thực hiện việc “cải cách chữ quốc ngữ” theo đề xuất của học giả Nguyễn Văn Vĩnh vào năm 1928, cách đây gần 100 năm. 

Thiển ghĩ, dù bạn không đánh giá cao tính ứng dụng trong nghiên cứu của ông Bùi Hiền, bạn vẫn nên bày tỏ sự tôn trọng đối với tinh thần tự do học thuật và nỗ lực nghiên cứu khoa học của một người mà sự nghiệp hơn nửa thế kỉ luôn gắn bó với công tác đào tạo và nghiên cứu tiếng Việt.

R.I.P ông, PGS-TS Bùi Hiền, vị giáo sư đáng kính.