Tư liệu: Thông điệp của Cố vấn tối cao Vĩnh Thụy gửi cho người Pháp, ngày 16/9/1945

-----------

Ngay sau khi Nhật Bản đầu hàng Đồng Minh, lực lượng Việt Minh, dưới sự lãnh đạo của Hồ Chí Minh, đã tổ chức thành công cuộc Cách mạng tháng Tám.

Ngày 25 tháng 8 năm 1945, tại Kinh đô Huế, dưới sự chứng kiến của nhân dân, hoàng tộc và đại diện Việt Minh, vua Bảo Đại đã đọc văn bản Chiếu thoái vị, chính thức tuyên bố chấm dứt Triều đại quân chủ cuối cùng ở Việt Nam. Trong bản chiếu này, “công dân Vĩnh Thụy” đã bày tỏ ý nguyện “muốn được làm dân một nước tự do, hơn làm vua một nước bị trị”.

Ngày 2 tháng 9 năm 1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời long trọng tuyên bố thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cùng ngày, tại Sài Gòn, dưới sự lãnh đạo của nhà cách mạng Trần Văn Giàu, các lực lượng yêu nước đã tổ chức một cuộc mít tinh với quy mô hơn 20 vạn người, biểu thị tinh thần “độc lập hay là chết”, quyết hy sinh tranh đấu cho một nước Việt Nam độc lập và toàn vẹn.

Nhưng chỉ 4 ngày sau khi nước Việt Nam tuyên bố độc lập, phái đoàn quân sự Anh đã đổ bộ xuống Sài Gòn theo ủy quyền của phe Đồng Minh để giám sát sự đầu hàng của quân Nhật, nhưng đồng thời cũng tạo điều kiện cho thực dân Pháp theo sau nhằm thực hiện dã tâm “quyết chiếm nước ta một lần nữa”.

Trước đó, ngày 22/8/1945, Đại tá Jean Cédile là Ủy viên Cộng hòa Pháp tại Nam Kỳ đã bí mật nhảy dù xuống Biên Hòa với nhiệm vụ lập lại trật tự và khôi phục chủ quyền của thực dân Pháp.

Trong bối cảnh ấy, ngày 16/9/1945, Vĩnh Thụy, với tư cách là Cố vấn tối cao của Chính Phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã gửi một Thông điệp cho Chính phủ và nhân dân Pháp.

Thông điệp này giúp chúng ta thêm hiểu quan điểm của “công dân Vĩnh Thụy” trong những ngày tháng sôi động ấy.

Ngoài ra, cùng với văn bản Chiếu thoái vị 25/8/1945, nội dung Thông điệp này còn chứng tỏ cái mà các nhà rân trủ tán tụng là bản “Tuyên ngôn độc lập” mà Hoàng đế Bảo Đại đọc ngày 11/3/1945 (tức ngày 27 tháng Giêng năm Bảo Đại thứ 20) thực chất chỉ là Tuyên cáo làm tay sai cho Nhật (*), đồng thời cũng vạch trần tính chất “độc lập giả hiệu” của Chính phủ thân Nhật doTrần Trọng Kim làm Thủ tướng. (Xin xem thêm https://locliec.blogspot.com/2014/09/oc-lap-tu-tren-troi-roi-xuong.html)

Thông điệp này cũng chỉ ra việc thoái vị của Bảo Đại là hoàn toàn “tự ý”.

Toàn văn Thông điệp được chép lại từ trang 48 và 49, sách Saigon Septembre 45 do nhà báo Trần Tấn Quốc (1914-1987) viết (**), được báo Việt Thanh ở Sài Gòn xuất bản tháng 7 năm 1947, chưa đầy 2 năm sau ngày Nam bộ Kháng chiến.

Bản Thông điệp như sau:

“Hànội, 16 Septembre 1945

“Trước hết, tôi gửi lời sang cho Chánh phủ Cộng-hòa Pháp –quốc. Tôi trịnh trọng báo cáo cho Chánh-phủ biết rằng Chánh-phủ Cộng-hòa Dân-chủ Việt-nam đã thành lập.

“Năm 1940, Chánh-phủ Pháp ở Đông-dương đã hiến một cách vô sỉ đất đai của chúng tôi cho phát-xít Nhật, nhưng chúng tôi đã giành được nền độc-lập hoàn-toàn ngày 2 tháng chín năm 1945.

“Đặt quyền lợi của Tổ-quốc lên ngai vàng và ưng làm công dân của một nước độc-lập hơn làm vua một nước nô-lệ, tôi đã tự ý thoái-vị. Vậy mà, đáng lẽ chánh-phủ Pháp phái sang nước Cộng-hòa mới của chúng tôi những nhơn viên ngoại-giao thì lại đã cho sang nhưng võ quan lãnh nhiệm vụ bí mật chủ ý rõ rệt là muốn đặt lại trên nước chúng tôi chế độ đô-hộ và áp bức. Những quân nhân nhảy dù xuống nhiều nơi trên nước chúng tôi có nhiệm vụ rõ ràng là chiếm các công sở hành-chánh và quân sự.

“Chánh-phủ chúng tôi đã cực lực phản đối những mưu mô xâm lăng ấy.

“Lấy tư cách của chánh-phủ Cộng-hòa Việt Nam, tôi nhắc nhở chánh-phủ Pháp cái trách-nhiệm mà nước Pháp sẽ phải gánh nếu hai nước chúng ta sẽ xảy ra một cuộc chiến-tranh…”

                                                                NGUYỄN-VĨNH-THỤY

                                                                   Cố vấn tối cao

                                                                 của Chánh-phủ Cộng-hòa V.N.

---------------

Chú thích:

(*) “Tuyên ngôn độc lập” mà Hoàng đế Bảo Đại đọc ngày 11/3/1945 có đoạn:

“Nước Nam sẽ gắng sức tự tiến triển cho xứng đáng một quốc gia độc lập và theo như lời tuyên ngôn chung của Đại Đông Á, đem tài lực giúp cho cuộc thịnh vượng chung”.

“Vậy Chính phủ Việt Nam một lòng tin cậy lòng thành ở Nhật Bản đế quốc, quyết chí hợp tác với nước Nhật, đem hết tài sản trong nước để cho đạt được mục đích trên”.

(**) Nhà báo Trần Tấn Quốc, tên thật là Trần Chí Thành, sinh ngày 25/9/1914 và mất ngày 28/4/1987, quê tại Cao Lãnh, (Đồng Tháp). Ông là một trong những ký giả hàng đầu của làng báo Sài Gòn.