Tìm người Vô ngã

 

1. Vô ngã trong đạo Phật

Phiên âm tiếng Phạn trong kinh điển là "anatta", dịch qua chữ Hán thành "vô ngã".

Ngã, chữ Hán có nghĩa là "ta, tôi, tao". Vô ngã nghĩa đen là “không có ta”, theo phái Đại thừa thì vô ngã có nghĩa là “vô tự tính” còn theo phái Nguyên thủy thì vô ngã có nghĩa là “không phải là ta, không phải là của ta”.

Hiểu nôm na, "Ngã" hay "cái Ta" bản chất chỉ là sự kết hợp của các yếu tố gọi là Ngũ uẩn, bao gồm: Sắc, Thọ, Tưởng, Hành và Thức. Bản thân các yếu tố ấy cũng tồn tại phụ thuộc vào nhau. Không có cái “Ta” độc lập, chủ thể nào bên trên sự kết hợp ấy. Thái độ vọng chấp coi trọng cái “Ta” và “Của ta”, đưa tới cách sống tiêu cực, ích kỷ, thù hận, kiêu căng, xấu xa, bất thiện.

Tu theo Phật, đạt được vô ngã thì cũng là đã vào được Niết bàn. Ở nước ta có khoảng 53.000 tăng ni, Thái Lan có khoảng 300.000 nhà sư nhưng thử hỏi đã mấy người đạt được vô ngã?

Hôm 15-7 vừa qua, Vua Thái Lan Vajiralongkorn đã ra sắc lệnh tước chức vị đã phong cho 81 nhà sư, sau khi cảnh sát Hoàng gia bắt cô nàng Wilawan Emsawat. Em này sau khi quan hệ tình dục thì giở bài tống tiền đối với hàng loạt sư trong đó có ít nhất 9 cụ trụ trì và chức sắc tôn giáo cấp cao, gây chấn động dư luận. Cảnh sát cho biết, các sư cụ đã nộp vào tài khoản của nàng 385 triệu Baht (tương đương 11,9 triệu Usd).

Kể vậy để thấy tìm trong giới tu hành, người đạt được vô ngã là hiếm cỡ nào.

2. Chuyện dân gian

Chuyện kể rằng: Một anh nọ uống rượu với bạn bè, say bí tỉ không còn biết trời trăng gì nữa. Chúng bạn muốn trêu anh bèn đem anh ra cạo trọc đầu, rồi khiêng bỏ vào chùa. Tỉnh dậy, anh ta thấy mình ở trong chùa, sờ lên đầu thấy trọc lốc, không thể nhớ ra mình là ai. Trên đường từ chùa về nhà anh ta cứ vừa sờ lên đầu vừa lẩm bẩm tự hỏi:

"Ta ơi, ta có phải là sư không? Sư ơi, sư có phải là ta không?".

Về đến nhà, con chó thấy anh đi xiêu vẹo, đầu lại trọc, không nhận ra chủ sủa ầm ĩ. Anh kết luận vậy là ta không phải là ta, mà ta là sư rồi.

Câu chuyện ngắn, tưởng chỉ là để vui đùa nhưng lại đầy tính triết học. Ta là ai? Ta là sư hay sư là ta? Câu hỏi này có tính tư tưởng cao hơn hẳn câu hỏi của Hamlet "tồn tại hay không tồn tại". Đây cũng chính là câu hỏi của Trang tử, một triết gia cổ đại người Trung Hoa trong câu chuyện Trang Chu mộng hồ điệp. Một hôm Chu (tên thật của Trang tử) mơ thấy mình là bướm, bay lượn tự do. Tỉnh dậy, Chu tự hỏi: Không biết Chu chiêm bao là bướm, hay con bướm đang chiêm bao là Chu?

Trong trạng thái say cũng có thể đạt được "vô ngã", nhưng đến lúc tỉnh thì lại "hữu ngã". Trừ một vài trường hợp hiếm có như những nhân vật huyền thoại Tế Điên hay Lưu Linh bên Tàu.

3. Đời thường:

Càng ngày càng thấy nhiều ông chẳng phải là sư, chưa nhậu, hoặc nhậu chưa say mà đã túm áo người khác, hỏi: "Mày có biết bố mày là ai không"?

"Bố mày" ở đây phải hiểu là "Tao" chứ không phải bố thằng được hỏi.

Đấy, ra đường giờ này đầy các bậc "vô ngã" đích thực!

-----------